In december 2019 en januari 2020 reisden wij van zuid naar noord Chili in 5 weken.
Dat is 4000 km

CHILI

inwoners: 19 miljoen
Hoofdstad; Santiago de Chile (6 miljoen inwoners)
Lengte 4300 km breedte 150/200 km

President: Gabriel Boric
BNP nominaal per hoofd bron: IMF 2019
$ 15.400 Nederland $ 52.300
Modaal loon € 800,– netto per maand

Reisgidsen:
Lonely Planet Chile 2018 Engels , altijd goed
Reise Know How Chile 2019 Duits/ prima / uitgebreid, mooie kaartjes
Anwb reisgids Chili 2018 vertaald uit Duits, oubollig; met name hoofdstuk telefoon-post- toch wel achtergrond info, goede overzicht kaarten

Chili is een prachtig land met aardige mensen en een relaxte sfeer.

Door de langgerekte vorm is zowel het klimaat als de natuur in Chili bijzonder divers. Het zeeklimaat in het zuiden gaat langzaam over in een mediterraan klimaat, terwijl in de Andes een hooggebergteklimaat heerst, meer naar het noorden tref je een steppeklimaat wat weer overgaat in een woestijnklimaat. De natuur past zich aan deze klimaatzones aan, wat resulteert in allerlei mogelijke landschappen. Van fjorden en gletsjers in het zuiden, naar merengebieden, regenwouden,  naaldbossen, loofbossen, valleien met veel wijnbouw  en via de steppen eindig je in de droogste woestijn ter wereld. En door de smalle vorm kun je bijna overal iets van de Andes zien. Als je net als wij in vijf weken door Chili reist bevind je je zowat iedere week in een ander klimaat.

Tijdens ons verblijf heerste er enigszins een (post) revolutionaire sfeer na de heftige protesten van oktober en november afgelopen najaar. Banken, overheidsgebouwen, apotheken, warenhuizen en diverse andere winkels waren met platen dichtgetimmerd. Deed mij af en toe een beetje denken aan de sfeer na de krakersrellen van 40 jaar geleden in Amsterdam

Wij vonden Chili een vrij duur land; we kwamen net binnen onze begroting uit van €75,– per dag per persoon; daarvoor moesten wij wel oppassen; goedkope restaurants kiezen en niet te veel consumpties gebruiken want juist die zijn vaak (bijna) net zo duur als in Nederland en soms zelfs iets duurder, vooral in Patagonië.

Accommodatie is goedkoper als in Nederland; wij betaalden vaak tussen de € 35 en € 45 per nacht meestal inclusief een (zeer) eenvoudig ontbijt. Met uitschieters naar boven (€160! in Torres Del Paine en € 75,– in Manzanar in de buurt van Parcque Nacional Conguillio.

Transport is ook goedkoper als in Nederland zowel op lange afstand als (middel) korte afstand. Uber is vaak te gebruiken en goedkoop.

• 

Cashless in Chili

Chili is voor 75% cashless te bereizen. Met name in restaurants ( ook zeer eenvoudige) konden wij met onze visacard betalen. Handig en ook goedkoper want bij cash opname uit een geldautomaat betaal je behalve de opnamekosten van je visacard + een koersopslag ook nog extra een bedrag aan de buitenlandse bank van ongeveer €6 tot € 8,–

Zorg overigens altijd dat je een positief saldo hebt op je visacard, dat scheelt een hoop opnamekosten; 1% in plaats van 4% van het opnamebedrag

Hostels en excursies moet je regelmatig cash betalen

Bij betalen met ICS visacard met positief saldo is de koers CHP 100 € 0,12

Bij cash betalen is koers € 0,13

Scheelt op dagbasis toch ongeveer € 10

De Derde Leeftijd

Bij bezoeken aan musea, nationale parken en andere toeristische hoogtepunten werden wij geregeld geconfronteerd met onze leeftijd, die bij het vermelden van de entreeprijzen vriendelijk omschreven werd als “de derde leeftijd”. Dat leverde geregeld flinke kortingen op, vooral bij nationale instellingen, bij particuliere ondernemingen was dit iets minder. Zoek wel vooraf uit of er leeftijdskortingen van toepassing zijn, vooral bij georganiseerde excursies moet je dit zelf in de gaten houden, omdat de entrees vaak niet in de excursieprijs zijn begrepen en je deze tijdens de excursie aan de gids moet betalen.

Verder hebben wij tijdens onze verblijven in de hostels, waar wij steeds de oudste gasten waren, nooit enige hinder van onze leeftijd ondervonden. Integendeel, overal werden we enthousiast ontvangen en ook tijdens georganiseerde excursies met jongeren werd er nooit met schuine ogen naar ons gekeken. Kijk wel goed naar de zwaarte van de excursies, vooral in berggebieden, en neem vanzelfsprekend niet deel als het een tocht betreft waarbij lichamelijke inspanningen gevraagd worden die je niet aankunt.

Basisdingen

Kraanwater wel of niet

Lastig, volgens de ene website kun je wel kraanwater drinken de andere zegt weer niet….. Ik heb hoofdzakelijk mijn tanden gepoetst met kraanwater en geen problemen ondervonden.

Fooien

Betalen in restaurants.

De rekening in restaurants betaal je over het algemeen met je creditcard.
Bij het afrekenen worden dan 2 vragen gesteld:

Sin o con propina (met of zonder fooi)? Als je akkoord gaat betaal je automatisch 10 % fooi
Si o con cuota? Duurde enige tijd voordat we dit begrepen. Is enkel  bedoeld voor Chilenen die in termijnen kunnen betalen.

Excursies.

Wij hebben regelmatig excursies geboekt, simpelweg omdat je zonder auto niet overal kunt komen, zeker niet in de natuur. Met name bij San Pedro de Atacama zijn excursies de ( enige) mogelijkheid om de omgeving te verkennen.

Uiteraard hebben wij ook op eigen houtje excursies gedaan met behulp van het openbaar vervoer >> zie excursie Villarrica/Pucon en Malalcahuello

Straathonden

Straathonden in Chili

Of je nou een dierenliefhebber bent of niet, in Chili kun je er niet omheen. Honden! Met name de straathonden zijn een bijzonder fenomeen. Zij hebben een speciale status in de Chileense samenleving. Daarvan zijn zij zich ook bewust en gedragen zich er ook naar. Voedsel is geen probleem, overal zie je schaaltjes met eten en water staan. Chilenen met grote zakken hondenbrokjes behoren tot het alledaagse straatbeeld. Omdat de beestjes ook fatsoenlijk moeten kunnen slapen tref je in de straten en in de parken hondenhuisjes aan met zachte kussens. En deze laatste worden natuurlijk geregeld verschoond. Eveneens vanzelfsprekend is het dat bij protestdemonstraties de straathonden in de frontlinie meelopen. De rol hierin van een van hen, Negro Matapacos genaamd, was zo groot, dat er zelfs een film over hem is gemaakt. Straathonden in Chili, je kunt er niet omheen.

Eettijden; gewoonten:

Chilenen  hebben andere etenstijden dan wij in  Nederland. Dat is soms lastig, je wordt regelmatig op het verkeerde been gezet. Globaal:

Ontbijt:

Een  typisch   ontbijt  in hotels en hostels  bestaat uit  een  combinatie  van brood,  jam,  enkele plakjes ham en kaas,  sap, thee, en  Nestle instant koffie.   Opvallend is dat er meestal geen eieren (gekookt/gebakken of omelet) worden geserveerd . Het ontbijt  wordt  meestal   tussen   7.00    en 10.00  uur gegeten.      

Lunch: Almuerzo

Dit is de belangrijkste maaltijd van een Chileense dag  De lunch is van 13.00 tot 15.30 uur.  De meeste restaurants zullen open zijn op dit moment. De lunch is altijd de grootste maaltijd van de dag en de restaurant porties zijn groot. Maaltijden  zijn  meestal  burgers, aangeklede  hotdogs  (completos), empanadas,  kip met frietjes, rundvlees met frietjes,  vis met frietjes, a la pobre  (vlees  met frietjes,  uien,en  gebakken eieren),  diverse stoofschotels en pizza. Weinig groenten en die moet je meestal als bijgerecht bij bestellen.   

Onces:

Onces is een  maaltijd die we  niet hebben in Nederland.   Dit  is een soort “theetijd” en wordt  meestal  gehouden  rond  17:00 – 20:00 uur. Het bestaat meestal  uit   een combinatie  van    thee, instant koffie,  gebak, kleine broodjes, avocado,  roerei, jam, enz.  Lang niet alle restaurants    serveren deze  maaltijd  en  velen  kunnen  worden  gesloten  op  dit  moment.

Diner (Cena):

En tenslotte  hebben we het diner bereikt.    Als  je nog steeds  honger  hebt na  al   het  vorige  eten, dan kun  je  ook meedoen  aan  deze  maaltijd!    Deze  maaltijd  wordt  gegeten vanaf  20:00  uur  tot  22.00 of zelfs later.  Wij gebruikten deze maaltijd als hoofdmaaltijd zoals wij gewend zijn. Op zijn vroegst kun je rond 19.30 terecht

Verwarrend is dat er ook diverse restaurants zijn die dichtgaan na Oncestijd  zo rond 20.00/21.00

Taal

De hoofdtaal in Chili is Spaans. Het Spaans dat in Chili wordt gesproken, wijkt af van het Spaans dat je kent uit Spanje. Chilenen praten snel en slikken veel woorden in, waardoor het regelmatig moeilijk is om ze te verstaan. Annemarie spreekt redelijk Spaans maar had veel moeite met Spaans in Chili

Indien je de Spaanse taal niet machtig bent kan het erg lastig zijn om te reizen in Chili. Bijna niemand spreekt Engels en zelfs bij toeristische plekken zijn er maar weinig mensen die voldoende Engels spreken.

Transport vanaf/naar de luchthaven van Santiago

Er zijn twee airportbussen, Turbus en Centropuerto die je voor ongeveer €2,50 p.p naar het centrum rijden. Bij Centropuerto koop je de kaartjes gewoon bij de chauffeur. Uitsluitend cash!

Stap uit bij Los Heroes. Vandaar kun je de metro nemen naar elke plek in het centrum of een Uber nemen indien je al een Chileense simkaart hebt om er een te laten komen.

Wij betaalden voor een Uber van het centrum naar de luchthaven € 14. Ideaal dus. Een Uber vanaf de luchthaven nemen is niet handig; lastig te vinden tussen al die vele auto’s.

Transport door het land

De bus is het ideale vervoermiddel voor de (middel) lange afstand. Wij hebben meestal met Pullmann gereisd. Ook goed is Turbus. Verder heb je JAC, Narbus en vele anderen. Alle lange afstandsbussen hebben een toilet.

Via de website Pasajebus of Recorrido boeken is goedkoper van te voren

Stoelen; Semi Cama/ Salon Cama; soms first Class ( niet tegengekomen)

NB voor overdag reizen is semi cama ruim voldoende! Probeer boven vooraan te boeken; fraai uitzicht!

Vliegtuig;

Een goede optie, zeker als je beperkte tijd hebt. Er zijn twee lowcost maatschappijen ; SKY airlines heeft de voorkeur; Met Jetsmart hebben wij minder goede ervaringen; paar weken voor vertrek drastische vluchtwijzigingen en een zeer slechte klantenservice.
LAN is veel duurder maar heeft wel de meeste verbindingen .

Streekbus ; goedkoop voor de korte en middellange afstand. Stadsbus; gebruik de collectivo, veel handiger.

Metro. Santiago heeft een uitgebreid metronetwerk en je koopt een soort chipkaart. Valparaiso heeft 1 metrolijn richting Vina del Mar en verder

Taxi Collectivo ; interessante optie in vele steden kost gemiddeld €1 per persoon. Houd een collectivo aan op straat. Zij hebben een nummer en vaak staat de route ook op de voorkant ( helaas niet altijd) . Gebruik de app MOOVIT hiervoor.

Uber ;

Werkt zeer goed in Chili. Er is nog een andere taxi app, Beat maar die werkt voornamelijk in Santiago en die hebben wij niet gebruikt.

Taxi; alleen te gebruiken als er geen Uber is!

Communicatie;

De drie belangrijkste providers zijn ENTEL, MOVIESTAR en CLARO. Wij hebben simkaarten van de eerste twee gebruikt. Het netwerk is landelijk dekkend en vaak 4G. In sommige gebieden is ENTEL iets beter, in ander gebieden Movistar.

Het in werking zetten van een Chileense simkaart kostte de nodige moeite en tijdens ons verblijf is ons niet alles helemaal duidelijk geworden.

Bij aankomst op de luchthaven is er een balie waar je een simkaart kan kopen . Ik kocht een simkaart van Movistar die ook ter plekke geactiveerd werd. Handig. Helaas is het mij niet gelukt om een datapakket van langer dan een week te kopen.

Je koopt normaliter een simkaart bij elke kiosk voor ongeveer CHP 2500 (3,–) , Vervolgens activeer je deze dan bij een Movistar of ENTEL winkel ( die vaak zelf geen simkaarten verkoopt) en koop je er een pakket bij, bijvoorbeeld 3GB voor 7 dagen voor CHP 5000 ( €6) . Na 7 dagen laadden wij bij de apotheek ! Cruze del Verde of een supermarkt er weer geld op, steeds CHP 5000 (€6) . Het nieuwe datapakket ging dan automatisch weer aan.

Online opwaarderen kan niet omdat je simkaart niet is geregistreerd! De apps werken dus ook niet. Je saldo kun je dus niet inzien. Je moet dus elke week persoonlijk naar de Cruz del Verde, die je overigens op bijna elke hoek van de straat vindt, om er geld op te zetten.

Een niet geregistreerde simkaart is een maand geldig. Daarna vervalt hij! Ga je langer dan een maand naar Chili dan moet je je simcard registeren wat een nogal omslachtig proces schijnt te zijn. Beter is na een maand gewoon opnieuw een simkaart te kopen.

Handige sites:

Fandom en toomanyadapters

ONZE TRIP

Wij beginnen onze reis in Santiago de Chile waar wij na een vlucht van 14 uur uit Parijs aankomen. Breda-Brussel-Parijs

Santiago de Chile

Santiago de Chile is de hoofdstad van Chili en ligt op 540 meter hoogte aan de voet van de Andes. In de stad wonen ruim 6 miljoen mensen, een derde van de bevolking in Chili , waarmee het een van de grootste steden van Zuid-Amerika is.

Leuke stad die een populaire citytrip bestemming zou zijn als het in Europa zou liggen. De megastad heeft een uitgebreid metronetwerk .

In de Chileense zomer van december tot maart is het erg warm. Bijna elke dag komt de temperatuur ( ruim) boven de 30 graden. Airco op de hotelkamer is dus geen overbodige luxe. Helaas is airco niet altijd aanwezig op de accommodaties aangeboden op Booking.com. Let daar op tijdens het maken van een keuze!

Verder is het handig om een fles(je) water tijdens het wandelen bij je te hebben. Een consumptie van een lekkere vruchtensap op een terrasje is zeer verleidelijk doch tikt hard aan; Je betaald snel CHP 3000 (bijna € 4) voor een glas. Veel (illegale) straatstalletjes vragen maar 1000 pesos; misschien het proberen waard.

BEZIENSWAARDIGHEDEN

In Santiago de Chile vind je tal van historische gebouwen die het bezoeken waard zijn, ook zijn er verschillende parken waar je even lekker kunt relaxen. Het centrum zelf is de moeite waard om te bekijken met statige gebouwen en winkelstraten/passages. Opvallend is de vele straathandel; Het Moneda paleis met standbeeld van Allende is de moeite waard.

CERRO SAN CRISTÓBAL

Het mooiste uitzicht over de stad heb je op de 300 meter hoger gelegen berg vanaf Parque Metropolitano of Cerro San Cristóbal. Dit park is zo groot dat je er gemakkelijk enkele uren kunt doorbrengen. Voor een mooi uitzicht over de stad ga je het beste enkele uren voor zonsondergang of  na een flinke regenbui, want dan is alle vervuiling uit de lucht. Dit is met name in de winter relevant, want bezoek je Cerro San Cristóbal op een heldere dag dan kun je de besneeuwde toppen van de Andes goed zien. In de zomer is het zicht meestal ook voldoende alleen soms wat “mistig” door de smog.

Je kunt de top van de berg bereiken met het steile kabeltreintje, Funicular genaamd, die je voor een klein bedrag (€ 2 p.p.) naar boven brengt. De Funicular is sowieso de leukste manier. Het kabeltreintje vertrekt vanuit de wijk Bellavista en het opstappunt is bij Plaza Caupolicán.

Op de top van de berg kun je (in de zomer) twee openlucht zwembaden vinden. Een symbool van de berg is het 14 meter hoge Mariabeeld, Virgen de la Inmaculada Concepción. Je kunt dit beeld ook bezoeken. Het beeld is vanuit heel Santiago te zien, zowel overdag als in de avond wanneer het beeld verlicht wordt. Aan de voet van het beeld is ook nog een kleine kapel en een openluchtkerk.

CERRO SANTA LUCIA

In het oosten van het centrum van Santiago vind je Cerro Santa Lucia. Het is een kleinere berg dan Cerro San Cristóbal maar ook zeker de moeite waard om te bezoeken. Op de berg staat een mooi kasteeltje, er zijn fonteinen en slingerende trappen naar de top van de berg. Entree is gratis maar er wordt wel gevraagd naar je naam en nationaliteit bij de ingang. Aan de voet van de heuvel ligt de Lastarria wijk, de belangrijkste uitgaansbuurt van Santiago

GAM Santiago

Centro Cultural Gabriela Mistral, kortweg genoemd GAM,  is een cultureel centrum gevestigd in een prachtig gebouw a/d Av. Libertador Bernardo O´Higgins 227, waar iedereen welkom is. Entree gratis. Er is van alles te bekijken en te doen. Wij bezochten het centrum kort na de onrusten in Chili in 2019 Tijdens de onrusten hebben meer dan 200 deelnemers aan protestmarsen oogletsel opgelopen door rubberen kogels die een stukje metaal bevatten waardoor een oog kan openbarsten. In het GAM  was hier een tijdelijke expositie aan gewijd.

Bellavista

Deze wijk wordt veel genoemd in reisgidsen; wij vonden het enigszins tegenvallen; erg toeristisch, veel restaurants dat wel. Patio Bellavista is een een soort openlucht foodcourt. De restaurants vonden wij niet echt bijzonder en de prijzen hoog.

Lastarria

Leuke wijk dat een zeer gemêleerd publiek trekt, Leuk om buiten op een terras alles te observeren. Te prefereren boven Bellavista. Het GAM maakt ook deel uit van deze wijk.

Andere Spots;

Mercado central; ligt vlakbij het Plaza de Armas

De markt is niet erg groot maar is leuk om even snel binnen te wandelen wanneer je toch in de buurt bent.

Costanero Toren; hebben wij niet bezocht

Met 300 meter het hoogste gebouw van Chili en Zuid Amerika.. Observatiedeck is op 260 meter hoogte. Entree kost ongeveer € 18,– p.p. en dat vonden wij te duur. Bovendien heb je vanaf de San Christobal heuvel al een prachtig uitzicht op de stad.

Free Walking Tour

Een leuke manier om een stad te bekijken is om een Free Walking Tour te doen. Een gratis wandeltour op basis van fooi. Onze free walking tour startte bij Plaza Armas om 11.00 en duurde een kleine 4 uur inclusief een lunchpauze . Ik weet niet eens meer met welke tour wij liepen. Er zijn vele organisaties die dit aanbieden, Google gewoon even. Wij liepen totaal met 8 personen met gids die prima Engels sprak. Wij gaven CHP 10.000 fooi elk ( € 12,–) en dat is eigenlijk te veel.

Wat is TOP

• Echte metropool; grote hoge gebouwen, brede boulevards
• Leuke Sfeer
• Straathandel/straatleven

Minder:

Horeca centrum geconcentreerd in enkele buurten ( genaamd Barrios) ondermeer Lastarria en Belavista. Er zijn weinig low budget restaurants.

In grote delen van het centrum nauwelijks terrassen of restaurants

In de buurt van onze studio ( “hotel” Gloria gelegen in een gigantisch appartementencomplex in het centrum vlakbij La Moneda ) waar wij onze laatste nacht verbleven in Santiago voordat wij terugvlogen naar huis, is in de ruime omtrek bijna geen horeca te bekennen. Wij hebben uiteindelijk een uber genomen om in de wijk Lastarria te gaan eten.

Eten en Drinken zijn duur

TIP Uber is goedkoop en werkt fantastisch.

Overnachtingstip:

Hotel Windsor Suites heeft een uitstekende prijs kwaliteitsverhouding, prima gelegen naast de Santa Lucia heuvel in de Lastarria dat toch een van de levendigste wijken is vlakbij het GAM , grote kamer met airco ( niet onbelangrijk in de zomer!) met balkon, uitkijkend op … heuvel. Eenvoudig ontbijt inbegrepen. € 35 per nacht. Creditcards geaccepteerd.

Helaas een minpunt, wij hadden alleen koud water tijdens ons verblijf ondanks onze opmerkingen daarover. Nou is dat bij warm weer niet zo een punt. Desondanks zou ik bij een volgend bezoek aan Santiago dit hotel weer uitkiezen.

TIP Op 5 minuten loopafstand van dit hotel hebben wij gelunched bij Okinawa in een foodmarket adres avenida O Higgins 333 . Prima eten voor weinig geld. Een zeldzaamheid in deze stad.

Vlucht Santiago naar Punta Arenas met SKY duurt ruim 3 uur en kostte ons inclusief ruimbagage slecht € 63,– p.p.

Punta Arenas naar Puerto Natales met de bus ruim 2 uur

In Patagonie bij de grens met Argentinië ligt het immense natuurpark Torres del Paine. De ruige omgeving bestaat uit meren, rivieren, bergen en gletsjers. Het is een waar walhalla voor hikers ( W Circuit- 5 dagen) maar voor ons 60+ ( en heel wat 60- met ons denk ik….) is dat toch echt wel wat teveel van het goede! Verder vind je er vele planten en dieren, waaronder de Andescondor de grootste vogel ter wereld

Torres Del Paine is natuurlijk mooi maar bij een bezoek aan dit gedeelte van Patagonië zou ik de Argentijnse kant prefereren ( El Calafate, El Chalten) ; Spectaculaire gletchers ( petit Moreno) zijn veel eenvoudiger te bereiken, ook zonder eigen vervoer, vanaf El Calafate en door de lage koers van de Argentijnse peso — is het momenteel (veel) goedkoper.

Dit zouden wij anders doen:

Met de kennis van nu zouden wij een dagexcursie doen vanuit Puerto Natales naar Torres del Paine in plaats van een overnachting aldaar.

Torres Del Paine hebben wij 2 dagen met een overnachting bezocht maar zonder eigen vervoer is dat niet aan te raden. Wij overnachtten in Vista al Paine met een prachtig uitzicht op Torres del Paine en dat is dan een eenvoudig onderkomen aan de rand van ( net buiten het) het Nationaal Park bij Rio Serrano. Het was niet bepaald goedkoop € 170,– per nacht ! en dat is dan nog de goedkoopste optie. Uit eten was uiteraard ook niet goedkoop en wij betaalden voor een — overigens de lekkerste pizza ooit– € 65,– samen met een biertje.

Nogmaals; al ben je in Rio Serrano gearriveerd en heb je geen eigen vervoer dan is het erg lastig om op de een of andere manier bij de ingang van het park te komen.

Voor het geval je er toch wil overnachten;

Hoe kom je er ? Er zijn enkele bussen die naar Torres del Paine gaan maar die rijden niet naar Rio Serrano waar ons onderkomen was. Check de tijden goed want de info die wij via internet hadden klopte lang niet altijd!

Er rijdt een openbare bus van Puerto Natales naar Rio Serrano die door de Tourist Info wordt aangeraden maar die is niet toegankelijk voor toeristen ! Na een hoop discussie mochten wij bij hoge uitzondering meerijden. Geen optie dus. Terug hebben wij gelift en dat ging eenvoudig.

Puerto Natales is mooi gelegen aan een meer; het plaatsje maakt enigszins een desolate indruk en er is niet echt veel te zien.

Wij overnachtten in Refugio Hoshken; De kleine Domos in een soort binnenplaats zijn een aanrader. De kamers in het hoofdgebouw echter niet; Een hok met stapelbed waar ik doorheen ben gezakt. Keuken is niet al te schoon. Sfeer is leuk. een Domo met centrale verwarming kost € 33 per nacht (inclusief zeer eenvoudig ontbijt; homp brood, koffie en kleks jam — dus zelf je ontbijtspullen kopen) . Visa/Master/Amex

Restaurant Kaiken; goed eten voor € 40 voor 2 hoofdgerechten en twee 0,3 liter bier, niet duur voor deze omgeving.

De Begraafplaats van Punta Arenas, officieel ‘Cementerio Municipal Sara Braun’, is volgens CNN een van de mooiste van de wereld en is de plaats waar veel rijke en beroemde personen uit de stad begraven liggen. Daarnaast vind je hier ook veel graven van zeelieden en immigranten die hun stempel hebben gedrukt op de geschiedenis van deze stad. Deze begraafplaats, die veel op een klein dorp lijkt, is een van de meest aangrijpende bezienswaardigheden van de stad. Prachtige monumentale tombes en beeldhouwwerken. Punta Arenas is voornamelijk door Kroaten gekoloniseerd en je komt dan ook veel Kroatische namen tegen van invloedrijke immigranten families. Het grootste deel van de namen op dit kerkhof zijn Kroatisch, Spaans, Portugees en Duits. Sommige graftombes zijn beklad na de rellen van najaar 2019; Laat de doden met rust zou ik zeggen.

Vlucht Punta Arenas naar Puerto Montt verloopt volgens schema 2 uur.

Van de luchthaven Puerto Montt naar Puerto Varas is 40 km nemen wij een uber voor slechts € 13.

Puerto Varas / Llanquihue meer

Wij zijn hier in Duits Chili. In de 19e eeuw zijn hier veel Duitse immigranten gearriveerd. Duits eten ; Kaffee und Kuchen, braadworst, Duitse leisteen huizen . Het weer komt enigszins overeen met Noord- West Europa. Nu in december ( vergelijkbaar met juni in Nederland ) is het overdag een graad of 18 met af en toe een bui.

Overnachtingstip : Dein Haus € 45,00 inclusief prima ontbijt, gerund door Duitse immigranten. Fraai uitzicht op PV en vulkaan en meer en op slechts 10 minuten loopafstand van busstation. Visa/Master/Amex

In Puerto Varas hebben wij een ( halve) dagexcursie geboekt naar o.a. de Osorno vulkaan (2650 m) voor €24 p.p voor vervoer en gids. Bijkomende kosten; kabelbaan Osorno vulkaan €22 ( de moeite waard) en entree € 7,50 boot € 6,50 fooi €4,00 snack 7,00 all the way ruim € 70,00 p.p.

Niet echt goedkoop maar deze excursie brengt je wel bij het dalstation van de kabelbaan naar de Osorno vulkaan wat niet met openbaar vervoer te bereiken is. Als wij een taxi met zijn tweeën hadden gehuurd om bij het kabelbaanstation te komen waren wij vermoedelijk duurder uit geweest.

Rond half drie kwamen wij terecht in een lunch-diner buffet bij een “touringcar”restaurant waar wij een “speciale korting” krijgen als excursie deelnemers. Het is dan almuerza tijd, de belangrijkste eettijd in Chili maar aan ons niet besteed omdat wij liever in de vooravond onze hoofdmaaltijd nuttigen. Wij konden ook alleen een sandwich bestellen.

Puerto Varas naar Villarrica : JAC bus/ elk uur/ duur: 4 uur / € 6

Villarrica is een toeristenplaatsje aan het gelijknamige meer . Het is wat rustiger dan het nabijgelegen Pucon.

Het is eenvoudig om vanuit Villarrica zelf een excursie te maken naar Playa Blanca, een mooi strand aan een bergmeer gecombineerd met een bezoek aan de toeristenplaats Pucon. Van het busstation naar Pucon gaat elk half uur een bus en na een overstap in Pucon vervolg je de bus naar Playa Blanca die elk uur rijdt. Je wordt vlak bij het strand afgezet. Reistijd van Villarrica naar Playa Blanca totaal ruim 1 uur. Het kost ongeveer € 5,00 p.p. aan buskosten. Toen wij medio december Playa Blanca bezochten waren er totaal 6 mensen op het strand en alle horeca was dicht

Pucon is een echte toeristenplaats met veel outdoor winkels en reisbureaus. Toen wij er waren medio december was het er rustig. Leuk is cafe Berlin met Duitse radio op de achtergrond en wanden met foto’s van Duitsland.

Overnachtingstip Villarrica: Hosteria Casas Alamanas ; Kamers met eigen sanitair en eigen voordeur grenzend aan een tuin. Schone keuken om zelf te koken. Eigenares is sympathieke oudere vrouw. Op 15 minuten lopen van busstation. € 33,– per nacht. Alleen cash. (exclusief ontbijt; dit kun je zelf bereiden in de keuken)

Villarrica naar Curcautin/Manzanar via Temuco; JAC bus elke 15 minuten-€6 / Temuco : streekbus elk uur €4

Met de “Jac” bus naar Temuco is maar 1,5 uur. Temuco is een drukke provinciestad met 200.0000 inwoners en heeft verder weinig bezienswaardigheden. Leuk om de sfeer te proeven in een grotere Chileense provinciestad. Vanuit het rommelige streekbusstation naar Curcautin. Van Curcautin naar hostel 13 km hebben wij voor €8 een taxi genomen bij het busstation.

Estacion Benedicto Cafe y Hostal is prachtig gelegen en heeft zijn naam ontleend aan het station dat hier ooit was aan een belangrijke spoorlijn van Chili naar Argentinie. Een nadeel is dat het complex een paar honderd meter van een een drukke verkeersweg ligt en dat hoor je wel.

Wij hadden de goedkoopste kamer die prachtig is met uitzicht op de tuin. Ontbijt is inbegrepen. Wij betaalden voor de goedkoopste kamer €66 per nacht en dat is wel boven ons budget. Men spreekt alleen (Chileens) Spaans waardoor de communicatie soms wat moeilijk verloopt

In deze omgeving is dit toch een van de goedkoopste opties ( uitgezonderd dorms ed) . Het hostal heeft zelf geen restaurant maar ernaast ligt een restaurant als onderdeel van een recreatieterrein waar je goed kunt eten voor rond €40,00 ( hoofdgerecht + 1 halve liter bier voor twee personen)

Er zijn genoeg wandelmogelijkheden maar dat kost wel de nodige improvisatie; Onder andere over het oude tracé van de spoorlijn kun je wandelen. Evenals in en rond de dorpen Malalcahuello en Manzanar.

De rit met de bus vanuit Curacautin naar Malalcahuello is mooi. Heel bijzonder zijn de eindeloze roze en paarse lupinenvelden. 

Tegenover het hotel is een bushalte (die niet als zodanig herkenbaar is) waar een aantal keer per dag een bus ( in ieder geval rond 10.00 in de ochtend) rechtstreeks naar Temuco gaat. Heb je die bus niet of gemist, regel dan een taxi naar Curcautin (€6) en neem daar de bus elk uur naar Temuco ( 1 uur)

Naar Valparaiso met Pullman bus vanaf Temuco vertrek 22.00 aankomst 07.50/ kleine 10 uur/ Salon Cama € 35 — Semi Cama € 20 . Heerlijk geslapen in bus — Salon Cama– dat heeft voor mij/ons toch echt toegevoegde waarde t.o.v/ semi cama, en op 24 december arriveren wij in de ochtend in Valparaiso.

Valparaiso vind ik de leukste stad van Chili; de stad is gelegen op meerdere heuvels waarbij de hoogteverschillen overbrugd worden door kabeltrammetjes. Prachtige graffiti te bewonderen in diverse buurten

Valparaíso werd in 2002 benoemd tot UNESCO-werelderfgoed.. De stad is bekend vanwege de felgekleurde huizen en de talloze muurschilderingen die je in de wijken Concepción en Cerro Alegre vindt.

Wat kenmerkend is voor Valparaíso, zijn de vele trappen die men heeft gebouwd vanwege het heuvelachtige landschap. Enkele van deze trappen zien er uit als ware kunstwerken, waarvan de ‘piano stairs’ ongetwijfeld de meest bekende is. Ook zijn er vele kabelbaantjes vanwege de vele hoogteverschillen.

bezienswaardigheden:

Wij hebben op 1 dag twee Free Walking Tours gedaan; De eerste startte bij Plaza Sotomayor om 10.00 en de andere bij Plaza Aníbal Pinto 15.00 ; Wat betaal je? Tussen de CHP 5000 (€6 en CHP 10.000 (€12) per persoon . Wij hebben beide keer CHP 20.000 ( wij hadden niet kleiner) voor ons tweeën gegeven en dat is aan de hoge kant hebben wij begrepen ( 15000 is echt genoeg). Zorg er dus voor dat je altijd ook lapjes 50000 en 10000 bij je hebt.

Beide tours vulden elkaar mooi aan.

Voor het strand ga je naar Vina del Mar, de belangrijkste badplaats van Chili al is de zeewater temperatuur nog geen 16 graden in de Chileense zomer (december-maart) door de koude Humboldt – golfstroom. Strandstoel met parasol €5-6,– per dag per persoon. Het strand loopt pas vol na een uur of twee.

Hoe kom je van centrum Valparaiso ( rond plaza Sotomayor) aan het strand van Vina del Mar?
Het eenvoudigst is om een Uber ( ca € 6) te nemen. Alternatief: Metro vanaf beginpunt Puerto uitstappen halte Vina del Mar; vandaar een bus(je) nemen. Als je met zijn tweeën bent zul je niet veel goedkoper uit zijn met dit alternatief.

Overnachtingstip
Hostal Lemuria is een echte aanrader. Vooral de kamer op de bovenste verdieping met uitzicht . € 30,– per nacht inclusief (eenvoudig) ontbijt. Alleen cash.

Van Valparaiso naar Vicuna ( Elqui Vallei) via La Serena. reistijd totaal 8 uur/ Pullman € 10 / streekbus €1.
NB voor overdag reizen is semi cama ruim voldoende! Probeer boven vooraan te boeken; fraai uitzicht!

Vicuña
is een leuk plaatsje tussen de kale bergen dat ligt in een droog gebied en heeft vaak  heldere luchten en is de hoofdstad van astronomische waarneming. Er zijn vijf observatoria en je kunt bij een van de reisbureaus makkelijk een excursie boeken. Let wel  het moet onbewolkt zijn!

Ook kun je vanuit Vicuna leuke wandelingen maken variërend van gemakkelijk en kort tot zwaar en lang. Je kunt alles zonder gids doen. Ook zijn er mooie fietsroutes van een paar uur tot een hele dag.

Als je geïnteresseerd bent in geschiedenis en poëzie, bedenk dan dat deze stad van vruchtbare wijngaarden de geboorteplaats is van dichter Gabriela Mistral winnaar  van de Nobelprijswinnaar voor literatuur.
Dit is ook de belangrijkste pisco-streek – Chili’s nationale – sterke- drank. Tot voor kort werden hier alleen druiven voor pisco geteeld maar nu staat er ook sauvignon blanc en syrah voor wijn. Omdat het zo dicht bij de evenaar ligt zijn de wijngaarden in de Elqui Vallei aangeplant tot op 2000 meter hoogte. Zo profiteren ze van de sterke nachtelijke afkoeling. Overdag zijn ze blootgesteld aan een extreme hoeveelheid zonlicht. Het resultaat zijn wijnen met een intens aromatisch karakter.

De Pisco sour is een cocktail van Zuid-Amerikaanse origine. Zowel in Peru als in Chili beweert men dat deze cocktail uit hun land stamt. De cocktail is een mengsel van Pisco gemengd met citroen- of limoensap met daarbovenop een laagje geklopt eiwit.

Overnachtingstip:

Hostal Michel . Kleine kamer op begane grond in een leuke tuin . Schone keuken. € 38,– per nacht exclusief ontbijt. Visa/Master/Amex

Vicuna — La Serena een prachtige busrit van een uur. Er vertrekt elk half uur een bus.

La Serena valt tegen; opvallend is het rustige strand medio december

La Serena is alleen nuttig vanwege de Elqui vallei en Islas Damas. In centrum waren veel winkels, banken en instanties dichtgespijkerd uit angst voor nieuwe rellen; Opvallend is de aanwezigheid van warenhuizen als Falabella en Paris die doen denken aan de vroegere V&D . Verder zag ik veel Action achtige winkels propvol met Chinese prullaria.

Restauranttip : Milan; Voor twee personen € 25 prima hoofdgerecht met half liter Heineken. Goedkoop voor Chileense begrippen

Een dagexcurise naar de Islas Damas (120 km van La Serena) is beslist de moeite waard. De route er naar toe is mooi en je vaart vanaf het plaatsje Punta de Choros naar twee eilandjes waar je zeeleeuwen, pinguins en veel andere vogels kan zien. Op een van de eilandjes ga je een uur aan land.

Het lijkt enigzins op de islas Ballestas voor de kust van Peru meer dan 2000 km noordelijker.

Islas Damas; Dagexcursie vanuit La Serena inclusief lunch; prima gids ; CHP 50000 per persoon ( € 65,-) – Fooi (voor 2) CHP 10000 ( € 12.). Ecotours.

La Serena naar Calama 10 uur met Pullman bus, overstappen op regionale bus.

San Pedro de Atacama; drie dagen minimaal vanwege de vele excursies

Er van uitgaande dat je geen eigen vervoer hebt zijn excursies een must om iets van de prachtige omgeving te zien . Het plaatsje zelf heb je in een paar uur wel gezien. Een verzameling van terrasjes, restaurants, souvenirwinkels en reisbureautjes.

Wat voor excursies zijn er?? Wij hebben er 5 gedaan en de hierna genoemde drie vond ik het leukst/interessantst. Boek gewoon bij een van de tientallen bureautjes in de Caracoles, de toeristenstraat. Bezoek minimaal twee bureaus om prijzen te vergelijken. Mijn indruk is dat een en ander elkaar niet veel ontloopt. Van te voren boeken is onnodig en zeker niet bij sites als Viator of Get Your Guide, dan ben je duurder uit! Je reist met ongeveer met 6 tot 8 mensen in een busje

Wij hebben na afloop van de excursies in San Pedro geen fooi gegeven omdat onze medereizigers ( meestal Chilenen) dit ook niet deden

Puritama Hot Springs

Deze hete waterbronnen bestaan uit 8 pools. Er zijn voldoende voorzieningen om je om te kleden en te douchen. Verder geen mogelijkheden om te eten of te drinken of te zitten Dat houdt het ook zo puur, want hoewel je niet alleen bent heb je niet het gevoel in een pretpark te zijn, maar wel midden in de prachtige natuur. Een aanrader op een warme middag als je wat wil bijkomen van al de reeds ondernomen excursies of een lange bustocht. Vanaf de parkeerplaats is het een mooie wandeling van ongeveer 20 minuten naar de pools.

Warme bronnen excursie duur 5 uur € 15,– exclusief entree € 12,-, Let OP! aantrekkelijke korting van 50% voor 60+ € 6,–

Moon Valley; prachtig duur 4,5 uur €17,– + entree € 4

Deze excursie is misschien wel de mooiste in deze omgeving. Het surrealistische landschap bestaande uit hoge duinen en rotsformaties die gedurende miljoenen jaren gevormd zijn uit zand, zout en leem in de meest bizarre vormen geven je inderdaad af en toe het idee dat je op de maan bent geland. De excursie is niet zwaar en voor iedereen te doen. Het te bezoeken gebied is vrij uitgestrekt en daardoor heb je niet veel hinder van de vele bezoekers. De zonsondergang is een perfecte afsluiting van deze dag.

El Tatio Geysers

€ 24,– per persoon + Entree € 4,– tijdsduur 7,5 uur . Een minpunt is dat je tussen 05.00 en 05.30 al wordt opgehaald omdat de geysers tussen 07.00 en 08.00 op zijn sterkst zijn en de busrit meer dan 2 uur duurt.

Een vroege start van de dag als je deze geysers, op 4300 m hoogte en daarmee het hoogst gelegen geyserveld ter wereld, wil bezoeken. Bijzonder om in dit landschap de zon te zien opkomen. Na het ontbijt, wat in de excursieprijs zit begrepen, kun je nog een bad nemen in het natuurzwembad. Deze excursie is zeer zeker de moeite waard, maar mocht je eerder de geyservelden in Bolivia hebben bezocht, dan zijn die toch net iets indrukwekkender. Dat vinden wij tenminste.

Van San Pedro naar Iquique gaan minder rechtstreekse bussen dan ik had gedacht. Meestal reis je eerst naar Calama en dan verder naar Iquique dwars door de Atacama woestijn

Iquique

Vooral de entree is indrukwekkend! Via hoge zandduinen rijd je naar beneden de stad in. schitterend!

Iquique heeft allure; Hoge woontorens met hotels en appartementen, palmbomen leuke boulevard. De hoofdstraat Baquedano is sfeervol gerenoveerd met vele bars en restaurants

Leuke excursie met Magical Tours naar Salpeterdorp/fabriek tour € 23,00 p.p.

Strandstoel met parasol kost ongeveer € 6 per dag per persoon.. Verwacht geen (sub) tropisch strand hier; het is er druk met name na een uur of twee in de middag. Er is veel ambulante handel en dat geeft een grappig schouwspel. het zeewater is in januari nog geen 20 graden.

Arica;

Arica valt erg tegen na een prachtige busreis van 5 uur door de Atacama woestijn . Het mist de flair van Iquique. Er is geen boulevard en het centrum is rommelig. De hoofdwinkelstraat ziet er desolaat uit mede ook door vele dichtgespijkerde etalages vanwege de recente onrust.

Ook het strand is minder als in Iquique; het is er tamelijk druk, en oogt rommelig.

Ons hostel is keurig maar mist de sfeer van ons vorige hostel “Iquique Backpackers”.

Advies:

Skip Arica en en bezoek vanuit Iquique Nationaal Park Lauca in drie dagen. Ga vervolgens alleen naar Arica om terug te vliegen naar Santiago

Vanuit Arica zijn eenvoudig excursies te boeken. De dagexcursie vanuit Iquique naar Lauca NP is af te raden vanwege het enorme hoogteverschil in korte tijd!

Wij zijn een dag over de grens gegaan naar Tacna in Peru met de bus ( elke 15-30 minuten). Er rijdt ook eenmaal daags een trein tussen Arica en Tacna. Onze voorkeur ging hier naar uit maar wegens een beperkte capaciteit was de trein al een dag voor vertrek vol. Dus minimaal twee dagen van te voren tickets halen bij het station. Kan niet online.

De grensformaliteiten zijn zeer simpel ( geen visum nodig/ongeveer 20 minuten) en het douanepersoneel van beide landen zit gebroederlijk in een hokje.

Tacna is een niet echt bijzondere Peruaanse provinciestad met honderden opticiens en tandartsen vanwege het medisch toerisme vanuit Chili; Ja je merkt het gelijk de consumptieprijzen zijn gelijk een stuk lager. Wij hebben een excursie gedaan met een toeristenbus naar de omgeving van Tacna. Dit is een goede tijdbesteding.

Vanuit Arica vliegen wij in 2 uur terug naar Santiago om na een overnachting vandaar via Parijs terug te reizen naar Breda.

PRIJSNIVEAU

Chili is niet goedkoop; met name de prijzen van eten en drinken zijn hoog.

Het zuiden van Chili ( met name Patagonië) en Santiago is beduidend duurder als het noorden

Wij gaven gemiddeld bijna €150 uit per dag uit met zijn tweeën. Dat is inclusief alle transport over land en excursies,exclusief al drie eerder geboekte binnenlandse vluchten en uiteraard de retourvlucht van en naar Chili.

Accommodatie is goedkoper als in Nederland evenals het transport.

Wij gaven aan overnachtingen gemiddeld tussen de € 35 en € 45 uit met uitschieters van € 25 tot € 170! ( Torres del Paine Refugio). Een eenvoudig ontbijt is meestal inbegrepen.

Over het eten in Chili ben ik niet super enthousiast. De porties zijn groot, weinig groenten en dat moet je er ook meestal apart bij bestellen en is meestal niet meer dan wat rauwkost. Een aantal keren hebben wij fantastisch gegeten en dat was o.a. in een Peruaans-Japans fusion restaurant in Iquique. Het was ook nog een van de goedkopere van onze trip ( restaurant Akwa in Iquique)

Vers geperste sap is alom aanwezig en duur; Tussen de € 3,00 en € 4,00

In elk restaurant, ook de eenvoudige en ook als je alleen een cappuccino bestelt wordt standaard 10% propina = fooi bijberekend . Er wordt wel altijd gevraagd of je akkoord gaat met de fooi maar je zult toch niet snel zeggen dat je niet akkoord gaat.

Achteraf toch wel handig—- ben je van dat gedoe met fooien in ieder geval af! Wij gaven aan een hoofdgerecht met een pint bier met zijn tweeën bijna € 40,– uit per keer met uitschieters naar boven — €58 als naar beneden — €24

Lastig is dat er bijna nooit een menukaart buiten staat waardoor je meestal eerst het restaurant naar binnen moet om de menukaart te bekijken.

Transport gaat meestal met een lange afstandsbus. Bekende vervoerders zijn Turbus en Pullman. Deze kun je ook boeken online maar doe dat via de webversie van Pasajebus.com en niet via hun app; dan heb je veel meer keuze! Bovendien heb ik problemen bij de app ondervonden tijdens het boekingsproces met betrekking tot het invullen van bepaalde gegevens, zo wordt er bij het boekingsproces in de app een RUTnummer gevraagd = een Chileens BSN nummer – dat bij het boeken via de website niet behoeft te worden ingevuld!

Er zijn verschillende klassen, voor overdag reizen volstaat Semi Cama uitstekend. Voor nachtreizen prefereer ik Salon Cama vergelijkbaar met Business Class in een vliegtuig. De duurste rit was €48 p.p, van Temuco naar Valparaiso 10 uur. De rest bleef daar (ver) onder.

Binnenlandse vluchten kunnen zeer aantrekkelijk zijn, wij betaalden voor een enkele reis inclusief ruimbagage van Santiago naar Punta Arenas ( 3 uur) met SKY airlines slechts € 62,00 per persoon. Pas wel op met die andere lowcost maatschappij JetSmart; een maand voor vertrek werd een prima vertrektijd gewijzigd in een onmogelijke tijd in het holst van de nacht. Volgens de site kon je je geld terug krijgen maar dat werkte niet en het contactcenter was niet behulpzaam. Zo waren wij dus € 100 kwijt en hebben wij een andere nieuwe vlucht moeten boeken bij Sky.

Op emails en brieven is nooit gereageerd. Dus JetSmart vermijden als het kan! Zie ook de reviews Tripadvisor of Google.

Binnen de plaatsen en directe omgeving werkt Uber heel goed. Een rit kost tussen de €2 en €4

Voorbeelden van prijzen CHP 1000 = €1,20-1,30= afhankelijk van manier betalen c.q. wisselen)

VERSE vruchten SAP is vaak aangelengd met water en kost €3 tot € 4; ananas, framboos, (Jugo naturel) CHP 2500 ruim €3.00 in La Serena en Curcautin. In Villarrica  betaalden wij ongeveer €4 . In Puerto Varas bij club Aleman €3.50 . Tenslotte betaalden wij in Santiago € 3 tot €4.

Met name in Santiago zijn veel ( illegale) stalletjes op straat waar vanaf 1000 pesos €1,25) vruchtensap kunt krijgen. Je betaalt daar veel minder maar om hygiënische redenen hebben wij ons daar niet aan gewaagd. Achteraf hadden wij dat toch eens moeten proberen.

Koffie € 2 tot 3 Cafe Cortado double CHP 1850 = €2.25 La Serena CHP 2000 Vina del Mar = €2.50

DUURSTE BIER Tapbier “SCHOP” halve liter:

€6.85 Hotel Serena Tor del Paine

€5.50 Puerto Varas  €5.25 Puerto Natales €5.25 Santiago Lastarria buurt GEMIDDELD/HOOG

€3.50 in Arica; Cafe de la mar LAAG GEMIDDELD

€2,50 Hostal Backpackers Iquique  GOEDKOOPST van de gehele reis

Record uit eten: Patagonia restaurant in Santiago € 83.44 2 hoofdgerechten+ 4 groot bier + 4 pisco!

Restaurant: een maaltijd bestaande uit 2 hoofdgerechten 2 bier 0.5 liter afgerond op hele euros inclusief 10% fooi> indien groot glas wijn; bedrag komt €2 lager uit. 1 verse sap = 1 groot bier

Dit zijn de prijzen die wij betaalden:

Torres Del Paine, Bistro van Hotel Rio Serrano €58. In Puerto Natales: €51 ; in Curautin: €50 In Santiago de Chili: €48 In San Pedro: restaurant Adobe € 48

Curacautin : €46; In Puerto Natales restaurant Kaiken €45  San Pedro de Atacama Manada €45, San Pedro € 44. Curacautin   €40. Iquique €40 , Arica € 39 , Temuco €38, Vicuna € 38 Vina del Mar € 35 bij cafe Kunstmann

Iquique €35  Akwa ****   Curacautin €31 La Serena bij restaurant Milan €28 ; in Arica  €24 bij restaurant de la Mar

Totaal 20 x   = € 769/20  € 38,45 per twee bestaande uit een hoofdmaaltijd en een pint (0,5) bier/wijn/ verse sap.

De rekening met de vaste PROPINA = fooi

Hoe kan ik geld besparen?

Door zelf te gaan koken. Bijna alle hostals en Hospedajos hebben keukenfaciliteiten. Overal werd gekookt door de gasten. De prijzen in supermarkten als Lider, Santa Isabel en Jumbo liggen op NL niveau; vlees en vis zijn wat goedkoper, kaas en zuivel zijn wat duurder. Groente en fruit zijn ongeveer dezelfde prijs als in NL.

Door ( af en toe) te overnachten in een dorm.